مالیات بر ارز دیجیتال
ارز دیجیتال چیست ؟
ارز دیجیتال یک نوع پول مجازی است که امنیت آن از طریق رمزنگاری تامین می‌شود و مهمترین ویژگی آن غیرمتمرکز بودن است. غیرمتمرکز بودن به این معنی است که شبکه ارز دیجیتال توسط هیچ شخص، نهاد یا سازمانی کنترل نمی‌شود. هرگونه ایجاد تغییری در شبکه با رای‌گیری از مشارکت‌کنندگان در شبکه که نود نامیده می‌شود، انجام می‌شود. هدف از ایجاد ارز دیجیتال کاهش تقلب، ممانعت از جعل و هرگونه کلاه‌برداری، آسان‌تر کردن مبدلات و حذف واسطه‌ها است. نمونه‌هایی از ارزهای دیجیتال شامل ریپل، اتریوم، تتر، بیت کوین و است.
تفاوت ارز دیجیتال با کریپتوکارنسی
ارز دیجیتال و کریپتوکارنسی که برخی به اشتباه آن‌ها را مترادف می‌دانند، اما معنای آن‌ها با هم تفاوت‌هایی دارد. ارز دیجیتال (Digital Currency) به ارزهایی اطلاق می‌شود که ماهیت دیجیتال داشته باشد. از سوی دیگر، کریپتوکارنسی یا رمزارز، ارزی است که بر بستر بلاکچین یا یک محیط رمزنگاری شده، ایجاد شده است.
سازوکار تولید ارز دیجیتال چیست؟
بیت کوین به عنوان نخستین ارز دیجیتال، در فرآیندی به نام ماینینگ یا استخراج ایجاد می‌شود که مانند عملیات استخراج در معادن واقعی، مستلزم میزان مشخصی از تلاش برای بدست آوردن طلا یا سایر فلزات گرانبها است؛ با این تفاوت که در اینجا به جای تلاش فیزیکی کارگران، از قدرت پردازش کامپیوتری برای حل مسائل پیچیده ریاضی استفاده می‌شود. فرآیند حل معادلات ریاضی پیچیده و تایید و ثبت داده تراکنش‌ها در یک بلاکچین، استخراج ارز دیجیتال نامیده می‌شود. با ثبت تراکنش‌ها در بلاکچین، یک رکورد دائمی و عمومی ایجاد می‌شود که تقریبا هرگز نمی‌توان آن را تغییر داد یا از بین برد.
مبانی اولیه ارزهای دیجیتالی
واحدهای ارز دیجیتال به یک نوعی از سکه اشاره دارند هر چند که یک سکه فیزیکال واقعی وجود ندارد. شما سکه ها را در یک کیف پول مجازی یا نرم افزاری ذخیره می کنید یا اینکه برای مبادلات و پرداخت کارمز مورد استفاده قرار می دهند. تهیه کنندگان اصلی این ارزها سامل کوین بیس، کراکن و ژاکس هستند. بیت کوین اولین ارز دیجیتالی بوده و به عنوان محبوب ترین ارز هم باقی مانده است. بعدها اتریوم و لایت کوین هم به این قافله پیوستند. ارزهای دیجیتالی می توانند برای پرداخت قیمت محصولات یا خدمات، سرمایه گذاری یا مبادله ارز با سایر افراد مورد استفاده قرار بگیرند.
این شکل از پول، هنوز در مرحله نابالغی و طفولیت است بنابراین انتظار نداشته باشید که برای خرید های آنلاین خود از آن استفاده کنید، بنابراین برخی از فروشندگان شروع به پذیرش بیت کوین نیز کرده اند. مکانیزم استفاده از ارز دیجیتال معمولاً به راحتی با اسکن QR کد یا کپی کردن و درج شناسه طولانی است، اما آنچه در پس زمینه اتفاق می افتد بسیار بیشتر از معامله بانکی معمولی شما است. زیرا معامله به جای یک بانک یا صرافی باید توسط بسیاری از سرورهای توزیع شده تأیید شود.
مالیات بر ارز دیجیتال
مالیات ارز دیجیتال یکی از مهمترین موضوعات میان دولت‌ها و همچنین سرمایه‌گذاران این حوزه است. در حال حاضر مالیات بر ارز دیجیتال در آمریکا در دو دسته مالیات بر درآمد و همچنین مالیات بر عایدی سرمایه تعریف شده است و کاربران فعال ارز دیجیتال موظف به پرداخت آن هستند. در این مقاله به بررسی موارد شمول مالیات ارز دیجیتال در آمریکا می‌پردازیم که به احتمال زیاد در آینده در دیگر کشورها نیز پیاده‌سازی خواهد شد.
به‌طورکلی مالیات بر درآمد به مواردی مانند دستمزد، سود سهام، بهره و حق امتیاز افراد از یک دارایی اعمال می‌شود. به بیانی دیگر مالیات بر درآمد نوعی مالیات است که دولت متناسب با درآمد اشخاص یا کسب‌وکارها دریافت می‌کند.
در رابطه با دارایی‌های دیجیتال مانند رمز ارزها، این مالیات شامل درآمدهای حاصل از استخراج، سهام، وام‌دهی و حتی ایردراپ می‌شود.
در بسیاری از حوزه‌های قضایی مالیات‌های مرتبط با دارایی‌های دیجیتال متناسب با ارزش روز بازار دریافت می‌شود و معمولاً هزینه‌های اولیه مانند هزینه برق مصرفی برای ماینینگ از دارایی کل کم می‌شود.
مالیات ارز دیجیتال در ایران
در ایران هنوز یک قانون رسمی که کاربران حوزه ارزهای دیجیتال را ملزم به پرداخت مالیات کند وجود ندارد از این رو مالیات معامله‌گران ارزهای دیجیتال همانند سایر مشاغل از نوع مالیات‌های مستقیم مالیات بر درآمد و مالیات بر درامدهای اتفاقی تعریف می‌شود که البته تا به امروز سازوکاری برای دریافت این مالیات به صورت رسمی تعریف نشده است.
تنها نوع مالیات در حوزه ارز دیجیتال که به صورت رسمی تعریف شده مالیات بر استخراج ارز دیجیتال در مزارع استخراج است. استخراج ارز دیجیتال در ایران به صورت صنعتی قانونی است و مشمول مالیات درآمد می‌شود. نمایندگان مجلس در جلسه علنی دوشنبه ۱۱ اردیبهشت 1402، ماده ۱۲ طرح مالیات بر سوداگری و سفته‌بازی را به تصویب رساندند. این قانون انتقال تمام دارایی‌های سرمایه‌ای حتی رمزارزها را مشمول دریافت مالیات می‌کند. بر اساس این مصوبه، متن زیر به عنوان ماده (۴) به ذیل فصل اول باب دوم قانون مالیات‌های مستقیم الحاق می‌شود:
انواع رمز پول و رمز دارایی؛
تبصره ۱- در انتقال دارایی‌های موضوع بندهای (۱) و (۲) این ماده که مشمول مالیات موضوع این فصل می‌باشند «مالیات نقل و انتقال و حق واگذاری محل موضوع ماده (۵۹) این قانون» و «مالیات نقل و انتقال موضوع ماده (۳۰) قانون مالیات بر ارزش افزوده (مصوب ۰۲/ ۰۳/ ۱۴۰۰ با اصلاحات و الحاقات بعدی)» به عنوان مالیات تا یک سال علی‌الحساب محسوب می‌شود.
تبصره ۲- عایدی سرمایه حاصل از انتقال دارایی‌های موضوع بندهای (۱) و (۲) این ماده که با استفاده از تنظیم یا تنفیذ وکالت نامه بلاعزل انجام گیرد، بر اساس «صورتحساب الکترونیکی تنظیم یا تنفیذ وکالت نامه بلاعزل» موضوع بند (چ) ماده (۱۶ مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان، مشمول مالیات موضوع این فصل می‌شود و موکل اصلی یا موکلین بعدی (تنفیذکنندگان) وکالت نامه بلاعزل مسئول پرداخت مالیات متعلق هستند. آئین‌نامه اجرایی این تبصره حداکثر شش ماه پس از لازمالاجرا شدن این ماده، توسط سازمان با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تهیه می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
تبصره ۳- پس از استقرار کارپوشه‌های غیرتجاری، معاملات دارایی‌های موضوع این ماده که خارج از فعالیت‌های شغلی است، صرفاً مشمول مالیات موضوع این فصل هستند و مشمول مالیات موضوع ماده (۹۳) این قانون نمی‌شوند.
تبصره ۴- اخذ مالیات موضوع این فصل مشروط به استقرار کارپوشه‌های غیرتجاری سامانه مؤدیان با رعایت مفاد قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مؤدیان است و چنانچه تکلیف مذکور انجام نشود، سازمان مجاز به مطالبه و اخذ مالیات مذکور نیست. منظور از استقرار کارپوشه غیرتجاری در این فصل، فراهم نمودن زیرساخت‌های لازم توسط سازمان است به طوری که امکان صدور صورتحساب‌های الکترونیکی توسط اشخاص موضوع بند (ج) ماده (۱۶ مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان فراهم شده باشد. مسئول تأیید شرط فوق، وزیر امور اقتصادی و دارایی است.
تبصره ۵- در صورتی که درآمد یا وجوه دریافتی ناشی از فروش دارایی‌های موضوع بندهای (۳) و (۴) این ماده به اشخاص موضوع اجزا (۳) و (۴) جز (ج) ماده (۱۶ مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان باشد، درآمد یا وجوه دریافتی مذکور مشمول مالیات بر عایدی سرمایه و در غیر این صورت کل درآمد یا وجوه دریافتی فوق با رعایت مفاد فصل ششم باب سوم قانون مالیات‌های مستقیم، مشمول مالیات موضوع ماده (۱۲۴) این قانون می‌شوند. اشخاص غیرتجاری که دارایی‌های موضوع بند (۳) ماده (۴) این قانون را مستقیماً از اشخاص موضوع بندهای (۳) و (۴) جز (ج) ماده (۱۶ مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان خریداری کرده‌اند، در صورت فروش دارایی‌های مذکور به سایر اشخاص غیرتجاری، مشروط به ثبت انتقال دارایی مذکور از طریق کارپوشه غیرتجاری یا از طریق شرکت‌های معتمد مالیاتی یا اشخاص موضوع بندهای (۳) و (۴) جز (ج) ماده (۱۶ مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان صرفاً مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند. ثبت مذکور با درج شماره منحصر به فرد مالیاتی صورتحساب الکترونیکی خرید اولیه، در حکم صدور صورتحساب الکترونیکی است و صورتحساب الکترونیکی مذکور به صورت خودکار به کارپوشه غیرتجاری خریدار منتقل می‌شود. خریدار مکلف است ظرف مدت سی روز از تاریخ درج صورتحساب الکترونیکی در کارپوشه غیرتجاری، نسبت به اعلام پذیرش یا عدم پذیرش این صورتحساب الکترونیکی اقدام کند. عدم اظهارنظر ظرف مدت مذکور به منزله عدم تأیید صورتحساب الکترونیکی مربوط می‌باشد.
تبصره ۶- مبنای محاسبه قیمت خرید دارایی‌های موضوع بند (۳) این ماده با دوره تملک کمتر از سه سال، قیمت درج شده در آخرین صورتحساب الکترونیکی خرید می‌باشد. در صورتی که دوره تملک دارایی فوق بیش از سه سال باشد، قیمت روز دارایی‌های مذکور در سه سال قبل یا مبلغ مندرج در صورتحساب الکترونیکی خرید، هر کدام که بیشتر باشد، مبنای محاسبه عایدی سرمایه است.
تبصره ۷- دارایی‌های بند (۴) این ماده در صورتی که نزد بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری غیربانکی ایرانی سپرده‌گذاری شده باشد، در دوره سپرده‌گذاری مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌باشد.
تبصره ۸- آئین‌نامه اجرایی در خصوص نحوه صدور صورتحساب الکترونیکی دارایی‌های موضوع بند (۵) این ماده، ظرف مدت شش ماه پس از تصویب این ماده توسط سازمان با همکاری با بانک مرکزی تهیه می‌شود و به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
منابع: