انواع بیمه های تامین اجتماعی
در سازمان تأمین اجتماعی (نه در کل صنعت بیمه) دو نوع بیمه بطور کلی وجود دارد:
۱-بیمه اجباری
۲-بیمه خویش فرما
در این مقاله قصد داریم به تعریف این دو بیمه بپردازیم:
بیمه اجباری چیست؟
شامل همه مشمولین قانون کار اعم از کارفرما و کارگر میشود. یعنی کارفرمایان باید تمامی کارگران (پرسنل) خود را در کارگاه بیمه نمایند. مبلغ حق بیمههای اجباری که باید به سازمان تامین اجتماعی پرداخت گردد، ۳۰ درصد حقوق ارسالی به سازمان می باشد که از آن ۲۳% سهم کارفرما و ۷% سهم کارگر است. قابل توجه است در صورتی که حقوق ماهانه تغییر پیدا کند، مبلغ ریالی حق بیمه نیز تغییر پیدا می‌کند.
به عنوان مثال: اگر جمع حقوق و مزایای مشمول ارسالی به بیمه شخصی ۵ میلیون تومان در ماه باشد، حق بیمه ۷ درصد ایشان مبلغ سیصد و پنجاه هزار تومان محاسبه می‌گردد.
پوشش‌های بیمه اجباری
این بیمه‌نامه مشمولین خود را تحت پوشش موارد زیر قرار میدهد:
- پرداخت هزینههای درمان بیماریها، حوادث و بارداری
- پرداخت مستمری دوران بازنشستگی
- مستمری در صورت از کارافتادگی بیمه گزار
- مستمری بازماندگان بیمه گزار
- مقرری در مورد بیمه بیکاری
- کمک هزینه ازدواج
بیمه خویش فرما چیست؟
در این نوع بیمه بر خلاف بیمه اجباری، شخص متقاضی خودش بدون الزام وجود کارفرما و یا اشتغال در کارگاه مشمول قوانین تامین اجتماعی، برای ثبت نام بیمه اقدام می‌کند. برای مثال افرادی که به صورت دورکاری، آزاد و یا خود اشتغالی درآمدزایی می‌کنند.
بیمه خویشفرما خود شامل ۲ نوع است:
- بیمه اختیاری
- بیمه حرف و مشاغل آزاد
پوشش‌های بیمه‌ای خویش فرما
افرادی که دارای بیمه اختیاری هستند، همانند بیمههای اجباری می‌توانند موارد زیر را دریافت کنند:
- مستمری بازنشستگی
- فوت یا از کار افتادگی خدمات درمانی
- هزینه کفن و دفن
- کمک هزینه ازدواج
- غرامت دستمزد ایام بارداری و بیماری
بیمه اختیاری چیست؟
بیمه اختیاری بیمه‌ای است بر خلاف بیمه اجباری، شخص در کارگاهی مشغول به کار نباشد و به صورت اختیاری خود را بیمه می‌کند. برای مثال اگر شخصی در خانه، طراحی لباس انجام میدهد و برای کارفرما کار نمی‌کند، می‌‌تواند خود را بیمه کرده، از مزایای قانونی آن استفاده کند و پس از گذشت مدتی، بازنشسته و از مزایای بیمه بازنشستگی آن نیز بهره‌مند گردد.
در این نوع بیمه، حق بیمه از سال ۱۴۰۰، ۲۷ درصد می باشد و خدماتی چون از کارافتادگی، فوت، تعهداتی مانند درمان، هزینههای پروتز و اروتز، هزینههای کفن و دفن و از همه مهم تر مستمری بازنشستگی را در بر می‌گیرد.
شرایط سنی و سابقه برای بهره‌مندی از بیمه اختیاری
مطابق قوانین تامین اجتماعی، برای این که هر شخص بتواند از بیمه اختیاری استفاده کرده و بهره‌مند گردد، می‌بایست دارای شرایط زیر باشد:
- داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه
- حداکثر سن مجاز ۵۰ سال برای خانم‌‌ها و آقایان
- دارا بودن سن بالای ۵۵ ، برای مثال یک شخص با ۵۷ سال سن باید معادل ۲ سال سابقه، حق بیمه پرداخت کند و یا برای مثال اگر یک شخص ۶۰ سال سن داشته باشد، معادل ۵ سال حق بیمه می‌بایست، پرداخت کند.
- اگر هر شخص از سابقه پرداخت حق بیمه بالای ۱۰ برخوردار باشد، شرط سنی فوق مد نظر قرار نمی‌گیرد.
بیمه حرف و مشاغل آزاد چیست؟
بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد یکی از انواع بیمههای خاص سازمان تأمین اجتماعی است که از این طریق، متقاضیان دارای حرف و مشاغل مختلف، می‌توانند با پرداخت حق بیمه مقرر از حمایت‌های قانونی مقرر برخوردار شوند. صاحبان حرف و مشاغل آزاد به افرادی اطلاق میشود که برای انجام حرفه و شغل مورد نظر با داشتن کارگر یا خود به تنهایی (خویش فرما) به استناد مجوز اشتغال صادره از سوی مراجع ذیصلاح یا به (تشخیص سازمان تامین اجتماعی) به کار اشتغال داشته و مشمول مقررات حمایتی خاصی نباشند.
ضمنا از تاریخ ۲۴/۰۱/۱۳۸۷ علاوه بر مشاغل مندرج در این اطلاعیه صاحبان کلیه مشاغلی که تا تاریخ مذکور بیمه نشده‌اند با تکمیل فرم درخواست و انعقاد قرارداد و پرداخت حق بیمه مقرر می‌توانند مشمول مقررات این نوع بیمه قرار گیرند.
بیمه شدگان صاحبان حرف و مشاغل آزاد مکلفند پس از شروع بیمه، حق بیمه کامل هرماه و حق سرانه درمان مربوطه را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد پرداخت نمایند.
چنانچه بین آخرین ماه پرداخت حق بیمه تا پرداخت مجدد حق بیمه بعدی، بیش از سه ماه فاصله ایجاد شود، موضوع قرارداد منعقده از تاریخ قطع پرداخت ملغی محسوب می‌گردد.
انواع حق بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد
- بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی ۱۴%
- بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی ۱۶%
- بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی و از کارافتادگی ۲۰%
نکته مهم و قابل ذکر است که در تمامی موارد بالا معادل ۲% از حق بیمههای فوق توسط دولت پرداخت می‌گردد.
مثال نرخ هزینه بیمه خویش فرما در سال 1401 :
تفاوت بیمه اجباری و اختیاری چیست؟
بیمه اختیاری و اجباری در موارد زیر با هم تفاوت دارند:
- درصد حق بیمه
- بیمه بیکاری
همانطور که گفته شد در بیمه اجباری، حق بیمه ۳۰ % حقوق ارسالی به سازمان در هر ماه می‌باشد، که ۲۳% سهم کارفرما و ۷% آن سهم کارگر است. اما حق بیمه در بیمه اختیاری، ۲۷ درصد تعیین شده است که توسط شخص بیمه گزار پرداخت میشود. بیمه‌شدگان اختیاری، تحت پوشش مقرری بیمه بیکاری قرار نمی‌گیرند. این بیمه‌شدگان به علت نداشتن کارفرما و شاغل نبودن در مکان‌های دارای کد کارگاهی مشمول قانون کار نمی‌شوند. در ادامه این مطلب همچنان با گروه مالی ترازبان همراه باشید.
تفاوت بیمه اجباری و مشاغل آزاد چیست؟
در بیمه مشاغل آزاد شما حق دارید نوع بیمه و خدمات مورد نظر خود را انتخاب کنید. درصورتی که در بیمه اجباری همه خدمات و تعهدات که در چارچوب قانون به بیمه‌شده ارائه میشود، مانند انواع مستمری، کمک هزینه درمان و… حق بیمه در حرف و مشاغل آزاد شامل که در ادامه به ذکر آن می‌پردازیم، شامل سه نوع ۱۴ ، ۱۶ و ۲۰ درصد است ولی در بیمه اجباری همه خدمات با پرداخت ۳۰% از حقوق ارائه میشود.
نکته بسیار مهم اینکه در بیمه اجباری که مشمول قانون کار است، بیمه بیکاری وجود دارد. ولی در بیمه اختیاری و مشاغل آزاد که رابطه کارگری و کارفرمایی وجود ندارد، یعنی به دلیل خوداشتغالی، اصلاً امکان اخراج از کار نیست بنابراین امکان ارائه بیمه بیکاری از سوی سازمان نیز منتفی است پر واضح است که ۳% حق بیمه بیکاری در مشاغل آزاد نیز لحاظ نمی‌گردد.
در بیمه اجباری، شرط اصلی پرداخت کمک هزینه کفن و دفن برقرار بودن ارتباط بین بیمه شده با کارفرما است (در کارگاهی که مشمول قانون تأمین اجتماعی است). بنابراین در بیمه مشاغل آزاد این کمک هزینه به دلیل نبود رابطه کارگر و کارفرما پرداخت هزینه کفن و دفن نمی‌شود.
جمع بندی
بیمههای تامین اجتماعی به دو گروه اجباری و خویشفرما دسته بندی می‌شوند. در این مقاله به بررسی تفاوت‌ها، شرایط استفاده و پوشش‌های بیمه پرداختیم. در بیمههای اجباری سهم بیمه شده از کل ۳۰ درصد حق بیمه تنها ۷ درصد می‌باشد، در حالی که حق بیمه در بیمههای اختیاری ۲۷ درصد و مشاغل و حرف آزاد بسته به انواع آن ۱۴ و ۱۶ و ۲۰ درصد است هم چنین در بیمه مشاغل آزاد شما حق دارید نوع بیمه و خدمات مورد نظر خود را انتخاب کنید، در صورتی که در بیمه اجباری همه خدمات و تعهدات که در چارچوب قانون است به بیمه‌شده ارائه میشود.
گردآوری: میلاد اخلاقی – گروه مالی ترازبان